Jaskinia Wierzchowska

Jaskinia Wierzchowska Górna Znajduje się we wschodnim zboczu górnej części Doliny Kluczwody – masywie Berdo. Jest drugą co do wielkości jaskinią na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i największą udostępnioną do zwiedzania. Łączna długość jej korytarzy wynosi 975m (udostępnionych – 370m), deniwelacja – 25m, temperatura – 7-8°, wilgotność – 90-98%. Do wnętrza prowadzą trzy otwory, jednak w lipcu 1997r. największy z nich został zasłonięty przez ogromny głaz wapienny – wynik największego obrywu skalnego na Jurze w XXw.

Pierwsza pisemna wzmianka o jaskini pochodzi z 1853r. W 2. połowie XIXw. przeprowadzono w niej badania archeologiczne. Przy wejściu znaleziono ślady paleniska, a wokół niego liczne fragmenty naczyń oraz wyrobów z krzemienia. Potem rozkopano salę przy otworze głównym, Halę Wielką Dolną, otoczenie otworu drugiego, Przesmyk Długi, korytarze prowadzące do Sali Tronowej i Kostnicę. Znaleziono mnóstwo kości zwierzęcych, m.in.: niedźwiedzia jaskiniowego, lwa, renifera i hieny jaskiniowej.

Pod koniec XIXw. jaskinię zamknięto, blokując wejście drewnianymi drzwiami. Po II wojnie światowej nie została zabezpieczona, co przyczyniło się do jej dewastacji. 14.09.1966r. została uznana za pomnik przyrody nieożywionej.