Jaskinia Wierzchowska
![jaskinia wierzchowska](http://jura.perspektiw.pl/wp-content/uploads/2013/01/jaskinia-wierzchowska-300x224.jpg)
Jaskinia Wierzchowska Górna Znajduje się we wschodnim zboczu górnej części Doliny Kluczwody – masywie Berdo. Jest drugą co do wielkości jaskinią na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i największą udostępnioną do zwiedzania. Łączna długość jej korytarzy wynosi 975m (udostępnionych – 370m), deniwelacja – 25m, temperatura – 7-8°, wilgotność – 90-98%. Do wnętrza prowadzą trzy otwory, jednak w lipcu 1997r. największy z nich został zasłonięty przez ogromny głaz wapienny – wynik największego obrywu skalnego na Jurze w XXw.
Pierwsza pisemna wzmianka o jaskini pochodzi z 1853r. W 2. połowie XIXw. przeprowadzono w niej badania archeologiczne. Przy wejściu znaleziono ślady paleniska, a wokół niego liczne fragmenty naczyń oraz wyrobów z krzemienia. Potem rozkopano salę przy otworze głównym, Halę Wielką Dolną, otoczenie otworu drugiego, Przesmyk Długi, korytarze prowadzące do Sali Tronowej i Kostnicę. Znaleziono mnóstwo kości zwierzęcych, m.in.: niedźwiedzia jaskiniowego, lwa, renifera i hieny jaskiniowej.
![jaskinia wierzchowska1](http://jura.perspektiw.pl/wp-content/uploads/2013/01/jaskinia-wierzchowska1-300x225.jpg)
Pod koniec XIXw. jaskinię zamknięto, blokując wejście drewnianymi drzwiami. Po II wojnie światowej nie została zabezpieczona, co przyczyniło się do jej dewastacji. 14.09.1966r. została uznana za pomnik przyrody nieożywionej.