Pieskowa Skała
W malowniczej Dolinie Prądnika znajduje się jeden z najpiękniejszych zabytków architektury renesansowej w Polsce – zamek Pieskowa Skała. Wysokie, pionowo opadające skały o wysokości ponad 20 metrów czynią go niedostępnym od strony południowej, zachodniej i północnej. Jedynie strona wschodnia pozbawiona naturalnych przeszkód, została zabezpieczona systemem fortyfikacji bastionowych trudnych do zdobycia. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z roku 1315.
Według kroniki Długosza w XIV w. za panowania Kazimierza Wielkiego wzniesiono murowaną strażnicę królewską zajmującą istotną pozycję na ważnym szlaku handlowym z Krakowa do Wrocławia. W roku 1377 król Ludwik Węgierski nadał zamek w Pieskowej Skale Piotrowi Szafrańcowi z Łuczyc herbu Starykoń, jako zadośćuczynienie za ranę i zniewagę, której doznał od żołnierza węgierskiego należącego do orszaku króla. Od tej chwili warownia stała się dziedziczną własnością roku Szafrańców. Wnuk Piotra Szafrańca, Krzysztof przemienił warownię w gniazdo rozbójników i rabował kupców oraz podróżnych na okolicznych szlakach handlowych. Skazany na banicję i pojmany w roku 1484 z rozkazu króla Kazimierza Jagielończyka został stracony w Krakowie. Hieronim Szafraniec, zaufany sekretarz króla Zygmunta I Starego, przebudował gotyckie zamczysko we wspaniałą renesansową rezydencję. Jego brat stryjeczny Stanisław, wojewoda sandomierski, doprowadził do końca przebudowy w 1578 r. Wzniesiono wtedy nowy dom mieszkalny, a wszystkie dawne wolno stojące budynki połączono. Powstał dziedziniec wewnętrzny na planie trapezu, otoczony ze wszystkich stron trzykondygnacyjnymi krużgankami arkadowymi, które ozdobiono herbami i maszkaronami. Całość wystroju dopełniały bogate polichromie pokrywające ściany, portale i wnętrza krużganków. Do budynku po stronie południowo-wschodniej obok wieży zegarowej dobudowano, typową dla architektury włoskiej, ażurową loggię widokową wznoszącą się wysoko nad malowniczą Doliną Prądnika. Wnętrza zamku wyposażone w wytworne sprzęty porównywano z królewskimi komnatami Wawelu. W samym najblizszym otoczeniu rezydencji powstały wspaniałe ogrody, stawy i zwierzyńce. Po śmierci Jędrzeja Szafrańca zamek przeszedł w ręce Łubnickich, a następnie od roku 1640 pozostawał we władaniu Zebrzydowskich. Około 1646 r. Michał Zebrzydowski, starosta lanckoroński zmodernizował przestarzałe fortyfikacje zastępując je nowymi. W wyniku przebudowy powstało duże przedzamcze otoczone od południa podwójnym murem zamkniętym od strony wschodniej dwoma norożnymi bastionami połączonymi murem kurtynowym z bramą przejazdową. Dodatkowe zabezpieczenie stanowiła fosa z mostem zwodzonym. Bastiony zbudowano z kamienia łamanego wzmocnionego w narożach równymi ciosami. Kryły one w sobie obszerne kazamaty nakryte platformą ziemną. Gruby mur kurtynowy posiadał stanowiska dla artylerii. Prawdopodobnie prace fortyfikacyjne nie zostały ukończone przed potopem, gdyż w 1655 zamek po odparciu pierwszych szturmów, został z niewyjaśnionych powodów poddany Szwedom. Zdobywcy przez blisko 2 lata utrzymywali w nim silną załogę wojskową.
Zrujnowana w trakcie działań wojennych twierdza, została odrestaurowana i bogato wyposażona przez nowego właściciela kanclerza koronnego i starostę krakowskiego Jana Wielopolskiego. Uzupełnił on również braki w uzbrojeniu warowni sprowadzonymi z zamku w Żywcu działami i hakownicami. Nie obroniły one jednak zamku w czasie Wojny Północnej kiedy to ponownie zdobyty, został obsadzony szwedzką załogą. W wyniku pożaru, który w 1718 r. zniszczył całą rezydencję zagładzie uległa dawna wspaniała renesansowa architektura zamku. Dzięki Janowi Hieronimowi Wielopolskiemu odbudowano dawną rezydencję zgodnie z nową modą, która całkowicie odmieniła wygląd zewnętrzny budynków. W odmienionym zamku w roku 1782 gościł przez dwa dni w drodze z Warszawy do Krakowa król Stanisław August Poniatowski. Po Wielopolskich nowym właścicielem Pieskowej Skały został w roku 1842 Jan Mieroszwski. W latach 1850 i 1853 w wyniku groznych pozarów zniszczeniu uległa większość cennego wyposażenia. Podjęte prace remontowe nie zostały zakończone przed wybuchem Powstania Styczniowego. W marcu 1863 roku na terenie zamku miała miejsce bitwa, miedzy oddziałem Mariana Langiewicza, a wojskiem carskim, w wyniku której warownia została ostrzelana przez artylerie a następnie zajęta przez Rosjan, ograbiona i spalona. Dalsze prace remontowo-budowlane prowadzone przez Mieroszewskich w latach 1864-1877 zmieniły wygląd zamku nadając mu charakter neogotycki. W 1896 r. Krzysztof Mieroszewski ostatecznie opuszcza rodową siedzibę wywożąc do Krakowa wszystkie cenniejsze przedmioty. Koszty utrzymania zamku przerastały możliwości kolejnych właścicieli. Przed całkowitę zagładą ratuje rezydencję powołana przez Adolfa Dygasińskiego spółka akcyjna, która wykupiła zabytkowy obiekt i zaadoptowała go na dom wypoczynkowy. Po drugiej wojnie światowej w wyniku długoletnich prac architektoniczno-konserwatorskich przywrócono zamkowi renesansowy wygląd.
Wstęp na teren zamku po wykupieniu biletu. Zobacz jeszcze Dolina Prądnika – Pieskowa Skała